1. Giới thiệu khái quát
Trong nhóm các bệnh lý Tai Mũi Họng, hai bệnh thường gây nhiều lo ngại và dễ bị bỏ sót là Polyp mũi và U xơ vòm mũi họng. Đây đều là những bệnh lý liên quan trực tiếp đến đường hô hấp trên, ảnh hưởng đến chất lượng sống hằng ngày như thở, ngủ, ngửi, giao tiếp… Không chỉ dừng lại ở những khó chịu thông thường, nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, các bệnh này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí bị nhầm lẫn với những khối u ác tính vùng mũi họng.
Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về Polyp mũi và U xơ vòm mũi họng, từ nguyên nhân, triệu chứng, hậu quả đến các phương pháp điều trị và phòng ngừa.
2. Polyp mũi
2.1. Polyp mũi là gì?
Polyp mũi là khối u lành tính hình thành từ niêm mạc mũi hoặc các xoang cận mũi. Chúng có cấu tạo mềm, màu xám nhạt hoặc hồng, thường không gây đau. Polyp có thể đơn lẻ hoặc mọc thành chùm, gây tắc nghẽn đường thở mũi.
Mặc dù không phải là ung thư, nhưng Polyp mũi lại ảnh hưởng đáng kể đến hô hấp, khứu giác và dễ gây biến chứng nếu để lâu.
2.2. Nguyên nhân gây Polyp mũi
Nguyên nhân chính xác chưa được xác định rõ ràng, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy Polyp mũi thường hình thành do tình trạng viêm mạn tính kéo dài ở niêm mạc mũi – xoang. Một số yếu tố nguy cơ gồm:
-
Viêm xoang mạn tính kéo dài nhiều năm.
-
Viêm mũi dị ứng tái phát thường xuyên.
-
Hen phế quản và bệnh lý đường hô hấp dưới.
-
Nhạy cảm với aspirin và một số thuốc kháng viêm.
-
Di truyền: người trong gia đình có Polyp mũi sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh.
2.3. Triệu chứng của Polyp mũi
Polyp nhỏ có thể không gây triệu chứng. Khi phát triển lớn hơn hoặc mọc nhiều, người bệnh có thể gặp:
-
Nghẹt mũi kéo dài, thường xuyên phải thở bằng miệng.
-
Chảy dịch mũi, khịt khạc liên tục.
-
Mất hoặc giảm khứu giác.
-
Đau đầu, cảm giác nặng vùng mặt.
-
Ngủ ngáy, rối loạn giấc ngủ.
-
Ở trẻ em: có thể dẫn đến khuôn mặt dài, răng mọc lệch do thở bằng miệng kéo dài.
2.4. Chẩn đoán Polyp mũi
-
Khám lâm sàng: bác sĩ có thể quan sát trực tiếp bằng đèn đầu hoặc dụng cụ khám mũi.
-
Nội soi mũi xoang: phương pháp chính xác để phát hiện Polyp.
-
Chẩn đoán hình ảnh: CT scan xoang giúp đánh giá kích thước, vị trí và mức độ ảnh hưởng.
2.5. Biến chứng nếu không điều trị
-
Tắc nghẽn đường thở, giảm oxy máu.
-
Viêm xoang tái phát, viêm phế quản, viêm phổi.
-
Ngủ ngáy, ngưng thở khi ngủ.
-
Biến dạng khuôn mặt ở trẻ em.
-
Nhầm lẫn với khối u ác tính nếu không được chẩn đoán đúng.
2.6. Điều trị Polyp mũi
-
Điều trị nội khoa: thuốc xịt corticosteroid tại chỗ, thuốc kháng viêm, thuốc kháng histamin nếu có yếu tố dị ứng.
-
Phẫu thuật nội soi mũi xoang: loại bỏ Polyp khi gây tắc nghẽn nặng, tái phát nhiều lần hoặc không đáp ứng điều trị nội khoa.
-
Kiểm soát yếu tố nguy cơ: điều trị viêm xoang, viêm mũi dị ứng, tránh tiếp xúc khói bụi.
2.7. Phòng ngừa Polyp mũi
-
Giữ vệ sinh mũi xoang, rửa mũi bằng nước muối sinh lý.
-
Hạn chế tiếp xúc dị nguyên như bụi, lông thú, phấn hoa.
-
Điều trị triệt để viêm mũi dị ứng, viêm xoang.
-
Tăng cường sức đề kháng qua chế độ dinh dưỡng và vận động hợp lý.
3. U xơ vòm mũi họng
3.1. U xơ vòm mũi họng là gì?
U xơ vòm mũi họng là khối u lành tính, thường gặp ở nam giới trẻ tuổi (10 – 25 tuổi). Mặc dù lành tính, u xơ vòm mũi họng lại có khả năng xâm lấn mạnh, dễ lan sang các cấu trúc lân cận như hốc mũi, xoang, ổ mắt, thậm chí nền sọ.
3.2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân chính xác chưa rõ, nhưng một số yếu tố được cho là liên quan:
-
Rối loạn nội tiết, đặc biệt ở tuổi dậy thì.
-
Bất thường mạch máu vùng vòm mũi họng.
-
Yếu tố di truyền.
3.3. Triệu chứng của u xơ vòm mũi họng
-
Nghẹt mũi một bên, ngày càng nặng.
-
Chảy máu cam tái phát, lượng nhiều.
-
Giọng mũi kín, khó phát âm.
-
Nghe kém, ù tai do tắc vòi nhĩ.
-
Đau đầu, có thể lồi mắt nếu u lan rộng.
3.4. Chẩn đoán
-
Nội soi vòm mũi họng: quan sát trực tiếp khối u.
-
CT hoặc MRI: đánh giá mức độ xâm lấn, liên quan đến cấu trúc xung quanh.
-
Sinh thiết thường không được khuyến cáo do nguy cơ chảy máu nhiều.
3.5. Biến chứng nếu không điều trị
-
Chảy máu mũi ồ ạt, có thể đe dọa tính mạng.
-
Xâm lấn ổ mắt, gây lồi mắt, mất thị lực.
-
Lan tới nền sọ, xoang hang gây biến chứng thần kinh.
3.6. Điều trị
-
Phẫu thuật là phương pháp chủ yếu, thường là phẫu thuật nội soi hoặc mở tùy mức độ xâm lấn.
-
Thuyên tắc mạch máu nuôi khối u trước mổ giúp giảm nguy cơ chảy máu.
-
Xạ trị có thể được cân nhắc trong một số trường hợp tái phát.
3.7. Phòng ngừa
Hiện chưa có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu, nhưng việc khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt ở nam giới trẻ có triệu chứng nghẹt mũi, chảy máu cam, rất quan trọng để phát hiện sớm.
4. Phân biệt Polyp mũi và U xơ vòm mũi họng
| Đặc điểm | Polyp mũi | U xơ vòm mũi họng |
|---|---|---|
| Tính chất | U lành, mềm, thường đa ổ | U lành, nhưng xâm lấn mạnh |
| Đối tượng | Người trưởng thành, có viêm xoang/viêm mũi dị ứng | Nam giới trẻ (10 – 25 tuổi) |
| Triệu chứng chính | Nghẹt mũi, mất khứu giác, ngủ ngáy | Nghẹt mũi một bên, chảy máu cam nhiều |
| Biến chứng | Viêm xoang mạn, ngưng thở khi ngủ | Chảy máu nhiều, xâm lấn mắt – sọ |
| Chẩn đoán | Nội soi mũi, CT xoang | Nội soi vòm, CT/MRI |
| Điều trị | Nội khoa hoặc phẫu thuật nội soi | Phẫu thuật + can thiệp mạch |
5. Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Bạn nên đi khám ngay khi có một trong các dấu hiệu sau:
-
Nghẹt mũi kéo dài, không đáp ứng thuốc thông thường.
-
Mất hoặc giảm khứu giác.
-
Chảy máu cam lặp lại.
-
Ù tai, nghe kém, đau đầu không rõ nguyên nhân.
-
Nổi hạch cổ.
Việc thăm khám chuyên khoa Tai Mũi Họng, kết hợp với nội soi và chẩn đoán hình ảnh, giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả.
6. Kết luận
Polyp mũi và U xơ vòm mũi họng đều là những bệnh lý lành tính nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu chủ quan. Việc nhận biết sớm triệu chứng, thăm khám định kỳ và điều trị kịp thời đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ sức khỏe hô hấp và phòng ngừa biến chứng.
Hãy nhớ rằng: những dấu hiệu tưởng chừng đơn giản như nghẹt mũi kéo dài, chảy máu cam, ù tai… không nên xem nhẹ. Thăm khám sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn tránh nhầm lẫn với các bệnh lý nguy hiểm khác, trong đó có ung thư vùng mũi họng.
